معاون وزیر ارتباطات با كمك وب مطرح كرد؛
در تولید علم هوش مصنوعی قوی و در توسعه ضعیف هستیم
معاون وزیر ارتباطات با بیان تازه ترین رتبه و نقاط قوت و ضعف ایران در توسعه هوش مصنوعی به این پرسش پاسخ داد که رسیدن به جایگاه 10 کشور برتر دنیا با چه الزاماتی هم راه است.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: پیشرفت سریع الگوریتم های هوش مصنوعی دولت های مختلف را به تدوین برنامه جامع برای مواجهه با این فناوری وادار کرده است؛ به نحوی که گفته می شود تا حالا بیش از ۴۵ کشور از استراتژی خود برای توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی رونمایی کرده اند. این فناوری که فرآیندهای هوش طبیعی انسانی را شبیه سازی می کند، دارای زیرمجموعه هایی مانند «یادگیری ماشین»، «فناوری های در رابطه با زبان انسان» و «رباتیک» است که بهره گیری از ظرفیت های آن می تواند به بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی انسانی بیانجامد. بنا بر این بیشتر کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه، برنامه ریزی برای حرکت به سمت استفاده از مزیت های ناشی از به کارگیری فناوری هوش مصنوعی را آغاز نموده اند. این کشورها با تدوین استراتژی ها و اقدامات ملی در جهت تقویت تحقیقات هوش مصنوعی و به کارگیری و بهره گیری از ظرفیت های آن، رویکردهایی چون «تقویت عملکرد نهادها و سیستم های دولتی»، «تقویت اکوسیستم های نوآوری»، «تقویت شرکت های بزرگ صاحب فناوری» و «تقویت شرکت های کوچک و متوسط متأثر از هوش مصنوعی» را در اهداف خود پیش بینی کرده اند. محورهای مشترک سیاست گذاری این کشورها در زمینه هوش مصنوعی به مواردی چون تحقیق و توسعه، آموزش و تقویت نیروی انسانی، انتقال فناوری، نوآوری، زیرساخت های دیجیتال، اخلاقیات، حاکمیت، رگولاتوری و خدمات عمومی و اکوسیستم داده، مربوط می شود. استراتژی کشورهای مختلف در قبال هوش مصنوعی بر تقویت هرچه بیشتر پژوهش در دانشگاه و سایر بخش های تحقیقاتی و نیز تخصیص بودجه بمنظور تقویت تحقیق و توسعه، دلالت دارد. بعنوان مثال کشورهایی مانند هند و چین در بالای جدول سریع ترین رشدهای تحقیقاتی قرار دارند. در همین حال برخی شاخص ها در زمینه تحقیقات نیز نشان میدهد که آمریکا و فرانسه، کشورهای پیشرو از نظر تعداد استناد به مقالات هستند. نیوزلند نیز بعنوان کشوری که درحال فاصله گرفتن از اقتصاد کشاورزی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال است، در وضعیت خوبی به لحاظ کیفیت مقالات در زمینه هوش مصنوعی قرار دارد. تحلیل اکوسیستم های استارت آپی هوش مصنوعی در دنیا نیز گویای این نکته است که «حمل و نقل هوشمند» هم اکنون کاربردی ترین حوزه مربوط به هوش مصنوعی است و بیشترین استارت آپ های دنیا در این عرصه فعالیت می نمایند. بعد از این کاربرد، کاربرد هوش مصنوعی را می توان در زمینه های رسانه و سرگرمی، خدمات و کسب وکار، خدمات مالی و پرداخت و نیز سلامت دیجیتال هوشمند، جستجو کرد. همزمان با این روند توسعه، در ایران نیز اقداماتی برای مواجهه با فناوری هوش مصنوعی و کاربردی سازی مزیت های آن شروع شده و بنظر می رسد باتوجه به بیانات اخیر مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت فناوری هوش مصنوعی، راهبرد کلی کشور در این عرصه مشخص شده است. رهبر انقلاب آبان ماه ۱۴۰۰ در دیدار با نخبگان از «هوش مصنوعی» بعنوان یک مسئله مهم و آینده ساز نام بردند و تاکید کردند: این مسئله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به شکلی عمل نماییم که ایران جز ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار گیرد. در این راستا مرکز ملی فضای مجازی بتازگی از تدوین پیش نویس سند هوش مصنوعی کشور برای ارائه به شورای عالی فضای مجازی آگاهی داده است که این سند اصول سیاست های کشور در این عرصه را تبیین کرده و برنامه اقدام در بخش های مختلف حاکمیتی و خصوصی را مشخص می کند. در همین حال معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز راه اندازی «ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و هوشمندسازی» را در دستور کار قرار داده که این برنامه نیز در انتظار تصویب سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در این راستا با دکتر ستار هاشمی معاون نوآوری و فناوری وزیر ارتباطات به گفتگو نشستیم تا برنامه های وزارت ارتباطات را بعنوان یکی از متولیان عرصه هوش مصنوعی بعد از فرمایشات اخیر رهبری و مشخص شدن خط مشی کشور در برخورد با این فناوری جویا شویم. وی در این گفتگو به این پرسش پاسخ می دهد که چه الزاماتی برای رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور نخست دنیا در زمینه هوش مصنوعی لازم است و برای کاربردی سازی این فناوری چه باید کرد؟متن این گفتگو به شرح زیر است.*اهمیت فناوری هوش مصنوعی و کاربردهای آن در زندگی بشر، کاملاً مشهود شده است و فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری درباب اهمیت توسعه این فناوری در کشور، خط مشی مشخصی را پیش روی مسئولان قرار داده است. شما وضعیت فعلی کشور در زمینه هوش مصنوعی را به چه صورت ارزیابی می کنید و به نظرتان برای رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور برتر، چه الزاماتی باید مدنظر قرار گیرد؟امروزه هوش مصنوعی بعنوان یک عامل اساسی در پیشرفت و آینده کشورها مورد توجه دولت ها و سیاست گذاران قرار گرفته و رقابت جدی بین کشورهای جهان برای پیشتازی در این عرصه و کاربردی سازی حداکثری آن در جهت رشد اقتصادی، بهبود الگوهای حکمرانی و حل چالش ها و بحران هایی مانند آلودگی های زیست محیطی، شروع شده است. استفاده از هوش مصنوعی برای کشور ما نه فقط یک لزوم، بلکه یک فرصت منحصر به فرد است تا علاوه بر کمک به رشد اقتصادی و افزایش راندمان در نظام های مالی و بانکی و بیمه ای و بخش های دیگری نظیر صنعت، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی و سلامت، بتوان با کمک آن به چالش های مهمی چون بحران آب و محیط زیست، خروج سرمایه انسانی و فساد غلبه کرد. برمبنای تازه ترین نتایج گزارش مؤسسه آکسفورد اینسایت (oxford insight) که به رتبه بندی کشورهای مختلف برمبنای «میزان آمادگی برای توسعه هوش مصنوعی» پرداخته، کشورهای آمریکا، انگلستان، فنلاند، آلمان و سوئد دراین زمینه رتبه های اول تا پنجم را در اختیار دارند و ایران در رتبه نه چندان مناسب ۷۵ قرار دارد. در منطقه خاورمیانه هم کشورهای همسایه مثل امارات، قطر و عربستان رتبه هایی بمراتب بهتر از کشور ما دارند و کشورهایی نظیر آذربایجان و ترکیه هم چند رتبه بالاتر از ما هستند؛ بطور کلی ایران در حوزه آمادگی برای هوش مصنوعی از بسیاری رقبای منطقه ای خود عقب است. این درحالی است که کشور ما از لحاظ دانشی و تئوری، از جایگاه مناسبی در دنیا برخوردار بوده و بنا بر این امید می رود که باتوجه به تأکیدات اخیر مقام معظم رهبری و وجود یک برنامه عملیاتی مشخص، همکاری مناسب ذی نفعان موضوع و سرمایه گذاری مناسب در این عرصه، بتوان در سال های آتی جایگاه مناسبی در حوزه هوش مصنوعی و استفاده از کاربردهای آن برای کشور ایجاد کرد.* وزارت ارتباطات نیز به صورتی یکی از متولیان حاکمیتی عرصه هوش مصنوعی تلقی می شود. برنامه های این وزارتخانه برای تحقق منویات مقام معظم رهبری در این حوزه چیست و مطابق با چه برنامه زمان بندی، مقرر است برنامه های شما عملیاتی شود؟ما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با درک اهمیت هوش مصنوعی و باتوجه به ارتباط این مساله با حوزه تخصصی کارهای وزارت ارتباطات، از سال قبل «تدوین نقشه راه ملی هوش مصنوعی» را در دستور کار قرار داده ایم و بعد از بررسی وضعیت جاری کشور و مطالعات تطبیقی در مورد اقدامات سایر کشورهای جهان، برنامه جامعی را در رابطه با توسعه هوش مصنوعی در سطح ملی تدوین کرده ایم. این سند آماده ارائه به مراجع بالادستی جهت نهایی سازی، تصویب و شروع روند اجرائی است. این برنامه شامل راهبردها و اقدامات اجرائی بلندمدت جهت ارتقا محیط پژوهشی، ایجاد زیرساخت ها و سکوهای مورد نیاز، تقویت ظرفیت نیروی انسانی و کسب وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، توسعه همکاریهای فناورانه، ایجاد محیط قانونی و اخلاقی، مدیریت و حاکمیت داده و توسعه کاربردهای هوش مصنوعی با لحاظ اولویت های کشور است. در این نقشه راه علاوه بر وزارت ارتباطات نقش سایر دستگاهها هم در پیشبرد این هدف دیده شده است.* در کنار تدوین نقشه راه ملی برای فناوری هوش مصنوعی چه پروژه هایی در حیطه کاربردهای هوش مصنوعی توسط وزارت ارتباطات تعریف شده و یا درحال اجرا است؟ برای مثال آیا شما به پروژه های مربوط به خودرو های خودران و هوشمند ورود کرده اید؟ما در کنار تدوین نقشه راه ملی توسعه هوش مصنوعی که در آن سیاست ها، راهبردها، اقدامات و پروژه ها به همراه نقشه نهادی و نقشه راه به وجود آمده و می تواند مسیر حرکت توسعه ملی هوش مصنوعی را مشخص نماید، اقدامات دیگری هم دراین زمینه در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام داده ایم. اگر بخواهم بطور خلاصه به این موارد اشاره کنم شامل موضوعات زیر است: - ایجاد مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات که بعنوان بازوی پژوهشی وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمینه توسعه هوش مصنوعی خواهد بود.- راه اندازی فناوری نسل پنجم در کشور و برنامه توسعه تدریجی این فناوری برمبنای نقشه راه تدوین شده.- همکاری و مشارکت در ایجاد سوپر کامپیوتر سیمرغ و ایجاد مرکز پردازش سریع در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در برای استفاده پژوهشگران، پژوهشگران و دستگاه های حاکمیتی.- انعقاد تفاهم نامه با تعدادی از دستگاه های اجرائی در رابطه با شناسایی و پیاده سازی کاربردهای هوش مصنوعی در سایر بخش ها نظیر بخش کشاورزی.- توسعه سامانه پیش بینی زمانی و مکانی میزان شیوع ویروس کرونا در استان تهران با مشارکت ستاد کرونای تهران و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات. در همین حال تفاهم نامه با شرکت های خودروسازی جهت مشارکت در زمینه «خودرو متصل» و «خودرو خودران» جهت بررسی اقدامات فنی و اجرای پروژه های پایلوت در جهت ایجاد آمادگی لازم در صنعت، منعقد شده است.
* اگر بخواهیم وضعیت فعلی ایران در زمینه هوش مصنوعی را از ۲ جنبه علم و کاربرد ارزیابی نماییم، این وضعیت چگونه است؟ یعنی ایران از حیث تولید علم و مقالات پر استناد در زمینه هوش مصنوعی و نیز کاربردی سازی این فناوری در چه وضعیتی قرار دارد؟خوشبختانه ایران در مسئله دانشی و بهره مندی از نیروی انسانی در زمینه هوش مصنوعی، از وضعیت مطلوبی برخوردارست. طبق گزارش های انتشار یافته توسط مراجع بین المللی، ایران از لحاظ علمی و آکادمیک حوزه هوش مصنوعی در رتبه ۱۶ جهان و رتبه اول در منطقه خاورمیانه است و سالانه در کشور هزاران مقاله علمی در رابطه با این فناوری در سطح بین المللی و مجلات و کنفرانس های علمی معتبر منتشر می شود. ایران از لحاظ علمی و آکادمیک حوزه هوش مصنوعی در رتبه ۱۶ جهان و در منطقه خاورمیانه اول است و سالانه در کشور هزاران مقاله علمی در رابطه با این فناوری در سطح بین المللی و مجلات و کنفرانس های علمی معتبر منتشر می شود با وجود این، عمده تحقیقات انجام شده در ایران بیشتر جنبه تئوریک داشته است و همانطور که اشاره شده زمانی این دستاوردها اثربخشی لازم را خواهد داشت که بتوانیم برمبنای یک برنامه عملیاتی به توسعه کاربردهای هوش مصنوعی هم بپردازیم و از ظرفیت های هوش مصنوعی برای افزایش راندمان، رشد اقتصادی و رفع چالش ها در زمینه های اولویت دار کشور استفاده لازم را داشته باشیم.* با این وجود ظرفیت های فعلی کشور در زمینه هوش مصنوعی را به چه صورت می بینید و آیا می توان امیدوار به بومی سازی این فناوری باتوجه به پتانسیل های موجود در زمینه نیروی انسانی بود؟بر اساس برآوردهای انجام شده سالیانه حدود ۳۰۰۰ نفر در حوزه هوش مصنوعی در کشور فارغ التحصیل می شوند و بیش از ۵۰۰ عضو هیئت علمی هم در زمینه هوش مصنوعی در کشور فعال می باشند. از طرف دیگر خوشبختانه در بخش کسب و کارهای داخلی هم ظرفیت ها و توانمندی های مناسبی خصوصاً در بخش های نرم افزاری و خدمات وجود دارد. برمبنای برآوردهای صورت گرفته، بیش از ۳۰۰ شرکت در سراسر کشور در زمینه هایی که بصورت مستقیم با هوش مصنوعی سروکار دارند، فعالیت دارند که البته عمده آنها در تهران فعال می باشند. خیلی از شرکت های مهم و شناخته شده که در زندگی روزمره در زمینه های خرید، حمل و نقل، مالی و بانکی و … به مردم خدمات می دهند هم به صورتی از فناوری هوش مصنوعی برای افزایش کیفی خدمات و رشد کسب وکار خود استفاده می نمایند. شرکت های دیگری هم در سایر بخش ها مثل ارائه ظرفیت پردازشی، ذخیره سازی و تحلیل داده، نرم افزار، خدمات دیجیتال و هوشمندسازی کسب وکارها فعالیت دارند. علاوه بر این در حوزه تولید تجهیزات سخت افزاری و زیرساختی هم شرکت های توانمندی در داخل کشور داریم که موفق به بومی سازی برخی تجهیزات شده اند و محصولات آنها در داخل کشور مورد استفاده قرار می گیرد. می توان به بومی سازی سرویس ها و خدمات در رابطه با فناوری هوش مصنوعی در کشور بسیار خوشبین بود، به شرطی که برمبنای یک برنامه درست و اصولی و هماهنگ در این راه گام برداریم با این وجود باتوجه به پتانسیل ها و تجربیات شرکت های داخلی خصوصا در بخش های نرم افزاری و با توجه به این که پشتیبانی از بومی سازی یکی از اولویت های اصلی در مجموعه وزارت ارتباطات و سایر دستگاهها است، می توان به بومی سازی سرویس ها و خدمات در رابطه با این فناوری در کشور بسیار خوشبین بود؛ به شرطی که برمبنای یک برنامه درست و اصولی و هماهنگ در این راه گام برداریم.* آیا مطالعاتی از حیث نیازسنجی و شناسایی ظرفیت های کشور در زمینه هوش مصنوعی انجام داده اید و برنامه ای برای بکارگیری ظرفیت های موجود در این خصوص دارید؟ چه الزاماتی دراین زمینه وجود دارد و اولویت ها و راه حل ها چیست؟بله؛ در طول یکسال گذشته و همزمان با تدوین برنامه توسعه هوش مصنوعی کشور، بررسی و مطالعه وضعیت داخلی و شناخت پتانسیل ها و نیازمندی های این حوزه صورت گرفته است. برای توسعه این فناوری نیازمند این هستیم که در ابتدا ضرورت توسعه هوش مصنوعی در کشور برای مدیران دولتی و خصوصی تبیین شده و اعتقاد جدی برای توسعه و به کارگیری این فناوری در میان مدیران، سیاست گذاران و تصمیم گیران تمامی بخش ها به وجود آید. علاوه بر این باید برای فراهم سازی زیرساخت های موردنیاز در حوزه های محاسباتی، ذخیره سازی، ارتباطات پرسرعت و همین طور پلت فرم ها و زمینه های تست و آزمایش، توجه جدی داشته باشیم. در این میان مسائل مهم دیگر مربوط به بحث داده و ایجاد الزامات حکمرانی و مدیریت برای آن، تعیین متولی برای سیاستگذاری، مقررات گذاری و نظارت بر نحوه اشتراک و استفاده از داده های ملی و نیز حفظ حریم خصوصی و امنیت داده ها در زمینه هوش مصنوعی است. همین طور موضوع دارای اولویت دیگر، توجه به تحقیق و توسعه در زمینه این فناوری و کاربردهای آنست که باید کاستی های آن نظیر ضعف در همکاریهای بین المللی، عدم وجود مرکز تحقیقاتی تخصصی در زمینه هوش مصنوعی، ارتباط ناکافی دانشگاه و صنعت و رویکرد مقاله محوری در دانشگاه ها بجای مساله محوری در زمینه هوش مصنوعی و عدم تمایل شرکت های بزرگ قدیمی و دولت جهت استفاده از هوش مصنوعی رفع گردد. مسئله مهم دیگر نیز توجه به آموزش، هم در سطح آکادمیک و دانشگاهی و هم در حوزه افزایش مهارت های تخصصی منابع انسانی و نیروی کار است؛ مهم تر از آن هم افزایش آگاهی مدیران در حوزه هوش مصنوعی است. همچون نکات مهم دیگر، می توان به مسئله قوانین و مقررات در رابطه با این حوزه و لزوم به روز رسانی و تطبیق قوانین باتوجه به تغییرات سریع این حوزه اشاره نمود و در کنار آن نباید مطالبی نظیر توسعه استانداردها، اخلاقیات و محافظت از دارایی های فکری هم فراموش شوند.
منبع: كمك وب
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کمک وب در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب کمک وب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۲ بعلاوه ۵